© Pari-daeza
Fruit: Citrus
© Pari-daeza
Het
geslacht
Citrus
is
reeds
duizenden
Jaren
in
cultuur.
Binnen
de
oorspronkelijke
soorten
zijn
inmiddels
vele
rassen
ontstaan
en
tussen
de
soorten
vele
kruisingen.
Sommige
recent,
andere
lang
geleden
en
al
dan
niet
natuurlijk.
Er
zijn
dan
ook
uiteenlopende
indelingen
te
maken.
Wij
gebruiken
er
hier
één
die
vooral
is
in
gegeven
door
de
namen
waaronder
de
vruchten
te
koop
worden
aangeboden.
Voorts
zijn
er
2
soorten
die
geen
Citrus
zijn
van
naam,
maar
vaak
wel
tot
de
“familie”
worden
gerekend:
Poncirus
en
Fortunella. Volgens de allernieuwste inzichten worden deze inmiddels ook tot het geslacht Citrus gerekend.
Opkweken
M.u.v.
Poncirus
worden
alle
leden
van
de
Citrus-“familie”
bij
ons
opgekweekt
als
kuipplant.
Er
moet
worden
gekozen
voor
een
goed
doorlatende
grond,
bijv.
60
%
potgrond
gemengd
met
30
%
grof
metselzand
en
10
%
leem
of
(niet
te
vette)
rivierklei.
Zelf
gebruik
ik
een
mengsel
van
potgrond,
bomenzand,
perliet,
lavakorrels
en
klei
in
een
verhouding
4:4:2:2:1.
Gebruik
geen
kokospotgronf,
die
houdt
juist
veel
vocht
vast!
Kleine
Citrussen
worden
ieder
jaar
verpot,
grote
om
de
maximaal
5
jaar.
Bij
de
grote
planten
wordt
dan
de
kluit
verkleint
en
ca.
1/3
van
de
fijne
wortelmassa
verwijderd.
De
beste
tijd
is
november
tot
medio
januari,
omdat
dan
de
groei
stil
staat.
In
de
jaren
dat
niet
wordt
verpot
kan
de
bovenste laag potgrond worden vervangen door met compost verrijkte potgrond. Zie ook de het artikel over
verpotten
.
Tot
slot
nog
iets
over
uw
net
aangeschafte
citrusplant.
Helaas
worden
nog
steeds
citrussen
door
de
kwekers
in
Zuid-Europa
opgepot
in
klei.
Klei
houdt
veel
water
vast
wat
vaak
leidt tot wortelrot. Voor verdere bijzonderheden zie onder aan het artikel over
verpotten
.
Vooral
Citrussen
op
eigen
wortel
zijn
erg
kwetsbaar
voor
wortelrot
bij
onvoldoende
doorlatende
grond
en
bij
te
veel
water
geven.
Vooral
in
de
winter
wordt
de
pot
vrij
droog
gehouden
zonder
de
potgrond
geheel
uit
te
laten
drogen,
meestal
is
een
keer
per
maand
water
geven
voldoende,
tot
de
planten
weer
groei
vertonen.
Gebruik
een
vochtigheidsmeter
om
te
verifiëren
of
de
plant
al
dan
niet
water
nodig
heeft.
Citrus
zal
dan
in
het
algemeen
zijn
blad
behouden.
Als
bladhoudende
kuipplant
moet
Citrus
licht
en
vorstvrij
-maar
koel
(4
–
10
°C)-
overwinteren
om
bloemknoppen
aan
te
maken.
Calamondin
is
de
enige
soort
die
in
onze
huiskamer
kan
overwinteren
en
toch
tot
bloei
kan
komen.
In
de
huiskamer
heeft
deze
plant
natuurlijk
vaker
water
nodig.
Citrus
kan
vanaf
2e
helft
mei
tot
medio
oktober
buiten
staan.
Dan
is
watergeven
afhankelijk
van
de
temperatuur
(en
regenval)
en
de
samenstelling
van
de
potgrond):
bij
30
°
C
om
de
dag;
tot
om
de
drie
dagen
bij
(max.)
temperaturen
onder
de
20
°C.
Ook
hierbij
is
het
aan
te
bevelen
om
regelmatig
uw
indruk
van
de
vochtigheid
van
de
potgrond
te
controleren
met
een
vochtigheidsmeter.
Steek
die
een
paar
keer
in
wortelkluit.
Pas
als
waarde
aan
de
droge kant is (5 of kleiner) weer watergeven.
Bemesten
van
april
tot
eind
augustus.
Hiervoor
kan
vloeibare
kuipplantenmest
of
biologische
mest
gebruikt
worden
volgens
de
gebruiksaanwijzing.
Ik
gebruik
zelf
het
navolgende regime:
•
in jan een
zeer kleine
kalkgift tezamen met de andere kuip- en tuin-planten;
•
in feb en apr sporenelementen in de vorm van Hortrilon®, 1 gram/liter , normaal water geven;
•
in april juni en augustus ammoniumsulfaat (NH
4
)
2
SO
4
•
voorts indien nodig (a.d.h.v. de app, zie hieronder) bloedmeel, beendermeel, extra sporenelementen en ijzerchelaat (Fetrilon®).
Als alternatief voor ammoniumsulfaat gebruikte ik vroeger het regime voor alle andere kuipplanten:
•
april DCM gazonmest (9-4-7 (2)), zwaar aan de stikstof met wat magnesium om de nieuwe groei te ondersteunen;
•
in juli DCM fruitmest (6-5-10), zwaar aan de kali, ter ondersteuning van de vruchtvorming en de weerstand van de plant.
Vermeerderen
door
zaaien
en
stekken.
Zaailingen
zijn
veelal
onbetrouwbaar
qua
bloei
en
vruchtvorming.
Daarom
worden
citrussen
vaak
geënt,
veelal
op
bittersinaasappel
(C.
aurantium).
Enten
op
Poncirus
heeft
echter
de
voorkeur
omdat
de
plant
dan
veel
minder
gevoelig
is
voor
wortelrot.
Ook
de
Rough
lemon
(Citrus
×
jambhiri)
wordt
veel
gebruikt
als
onderstam.
De
onderstammen
zelf
worden
vermeerderd
door
zaaien.
Door
te
enten
geven
planten
ook
eerder
bloemen
en
vruchten.
Normaliter
duurt
het
10
tot
wel
20
jaar
voordat
zaailingen
gaan
bloeien.
In
2017
hebben
we
een
proef
gedaan
met
enten
van
een
oude
reeds
jaren
bloeiende
Poncirus
trifoliata
op
tweejarige
zaailingen
van
de
zelfde
boom. Zie hier het resultaat na 2 maanden:
Geënt met de lipent (terzijde zetten onder een lip): links de ent met ontluikende bloem, rechts de geknikte stam van de onderstam
Poncirus trifoliata op Poncirus trifoliata
Sommige
citrussen
(waaronder
de
meeste
onderstammen)
geven
soms
zaden
die
in
feite
klonen
zijn
van
de
moederplant:
Citrus
x
aurantium
(bittersinaasappel),
Citrus
×
aurantiifolia
(Mexicaanse
limoen),
Citrus
×
insitorum
(×Citroncirus
webberii,
Citranges),
Citrus
×
jambhiri
(‘Rough
lemon’,
‘Rangpur’
limoen,
‘Otaheite’
limoen),
Citrus
×
limettioides
(Palestine
lime
,
Indian
sweet
lime),
Citrus
×
microcarpa
(‘Calamondin’),
Citrus
×
paradisi
(Grapefruit,
alleen
de
echte,
sommige
hybrides
geven
geen
klonen),
Citrus
×
sinensis
(sinaasappel),
Citrus
trifoliata
(Poncirus
trifoliata,
de
wilde
citroen),
Fukushu
kumquat
(Fortunella
obovata)
en
een
aantal
mandarijnen:
Citrus
amblycarpa
('Nasnaran'
mandarijn),
Citrus
depressa
‘Shekwasha’
mandarijn,
Citrus
karna
‘Karna’,
(‘Khatta’)
,
Citrus
kinokuni
(‘Kishu
mandarijn’),
Citrus
lycopersicaeformis(
‘Kokni’
of
‘Monkey
mandarijn’),
Citrus
macrophylla
(‘Alemow’)
,
Citrus
reshni
(‘Cleopatra’
mandarijn),
Citrus
sunki
(Citrus
reticulata
var.
austera,
zure
mandarijn).
Ook
de
mandarijnrassen:
Dancy,
Emperor,
Empress,
Fairchild,
Kara,
Kinnow,
Mediterranean
(Avana,
Tardivo
di
Ciaculli),
Murcott,
Naartje,
Nova
(Clemenvilla),
Ortanique,
Ponkan,
Sampson,
Satsuma’s
(Hashimoto,
Okitsu,
Clausellina,
Owari),
Willowleaf
(Común)
en
de
citroenrassen
Fino
(Primofiori),
Verna
(Berna),
Eureka
en
Lisbon.
Al
deze
soorten,
hybrides
en
rassen
kunnen
dus soortecht vermeerderd worden d.m.v. zaaien! De overige soorten, hybriden en rassen geven nieuwe kruisingen, die meestal minder van kwaliteit zijn dan beide ouders.
Snoeien
Verwijder
in
het
voorjaar
alle
dode
delen.
Kort
twijgen
zo
nodig
in
en
verwijder
slecht
geplaatste
twijgen.
Men
kan
er
voor
kiezen
om
een
struikvorm
op
te
kweken,
maar
meestal wordt gekozen voor een boomvorm. De boomvorm moet zo nodig opgekroond worden. Zie ook de
artikelen over snoeien
en
snoeien van kuipplanten
.
Bladverkleuring
De
bodem
of
potgrond
voor
citrus
moet
iets
aan
de
zure
kant
zijn,
pH
6
tot
7,
liefst
tegen
de
6,
dat
is
ideaal.
Vooral
in
de
pot
kunnen
er
problemen
ontstaan
door
een
teveel
of
een
tekort
aan
bepaalde
voedingselementen,
zoals
kali,
magnesium,
boor
etc.
Dit
uit
zich
vaak
in
een
verkleuring
van
het
blad.
Met
deze
app
voor
Android
kunt
u
de
oorzaak
opsporen
en
het
probleem
oplossen.
(Er
is
ook
een
Engelstalige
versie
)
Voor
de
installatie
moet
u
via
instellingen
–
beveiliging
-onbekende
bronnen
aanvinken
om
installatie
van
onbekende
bronnen
mogelijk
te
maken
en
na
installatie
van
de
app
onbekende
bronnen
weer
‘ontvinken’,
meestal
gebeurt
dit
laatste
automatisch.
Als
u
de
app
gebruikt,
stel
ik
het
op prijs als u uw ervaringen meldt: info@pari-daeza.nl. Met uw ervaringen kunnen we de app mogelijk verbeteren. De app is helaas niet langer te vinden in de Google Playstore.
Photo via <a href="https://visualhunt.com/re/f2a752">Visual Hunt</a>
Voor oogsten en gebruik zie de onderstaande soorten:
Citrus aurantifolia
Limoen, lemmetje
Citrus aurantium
Bittersinaasappel, zure sinaasappel, pomerans
Citrus australis
Ronde Australische limoen
Citrus australasica
Vingerlimoen, kaviaarlimoen
Citrus australasica var sanguinea
Bloedvingerlimoen
Citrus bergamia
Bergamotsinaasappel
Citrus garrawayae
Mount White limoen
Citrus glauca
Australische woestijn limoen
Citrus gracilis
Kakadu limoen
Citrus grandis
Pomelo
Citrus grandis × C. x paradisi
Sweetie
Citrus hystrix
Djeroek poeroet, kafferlimoen
Citrus inodora
Russel River limoen
Citrus japonica
Kumquat
Citrus limon
Citroen
Citrus maxima
Pompelmoes
Citrus maxima × C. × paradisi
Pomelo
Citrus medica
Sukadeboom, Boeddha’s hand, cederappel, cedercitroen of muskuscitroen
Citrus myrtifolia
Chinotto sinaasappel
Citrus reticulata
Mandarijn, tangerine
Citrus reticulata × C. x paradisi
Ugli (=Tangelo soort)
Citrus sinensis
Sinaasappel
Citrus × Citrofortunella microcarpa
Calamondin
Citrus × Citrofortunella mitis
Calamondin
Citrus × junos
Yuzu
Citrus × microcarpa
Calamondin
Citrus × mitis
Calamondin
Citrus × paradisi
Grapefruit
Citrus × tangelo
Tangelo (Minneola, Orlando, Ugli)
Fortunella margarita
Kumquat
Citrus warburgiana
Nieuw Guinea wilde limoen
Citrus wintersii
Brown River vingerlimoen
Poncirus trifoliata
Driebladige wilde citroen
PARI-DAEZA
De Verborgen Tuinen van Dick en Jeannette Vonhof