Fruit: Citrus

© Pari-daeza Het geslacht Citrus is reeds duizenden Jaren in cultuur. Binnen de oorspronkelijke soorten zijn inmiddels vele rassen ontstaan en tussen de soorten vele kruisingen. Sommige recent, andere lang geleden en al dan niet natuurlijk. Er zijn dan ook uiteenlopende indelingen te maken. Wij gebruiken er hier één die vooral is in gegeven door de namen waaronder de vruchten te koop worden aangeboden. Voorts zijn er 2 soorten die geen Citrus zijn van naam, maar vaak wel tot de “familie” worden gerekend: Poncirus en Fortunella. Volgens de allernieuwste inzichten worden deze inmiddels ook tot het geslacht Citrus gerekend.

Opkweken

M.u.v. Poncirus worden alle leden van de Citrus-“familie” bij ons opgekweekt als kuipplant. Er moet worden gekozen voor een goed doorlatende grond, bijv. 60 % potgrond gemengd met 30 % grof metselzand en 10 % leem of (niet te vette) rivierklei. Zelf gebruik ik een mengsel van potgrond, bomenzand, perliet, lavakorrels en klei in een verhouding 4:4:2:2:1. Gebruik geen kokospotgronf, die houdt juist veel vocht vast! Kleine Citrussen worden ieder jaar verpot, grote om de maximaal 5 jaar. Bij de grote planten wordt dan de kluit verkleint en ca. 1/3 van de fijne wortelmassa verwijderd. De beste tijd is november tot medio januari, omdat dan de groei stil staat. In de jaren dat niet wordt verpot kan de bovenste laag potgrond worden vervangen door met compost verrijkte potgrond. Zie ook de het artikel over verpotten . Tot slot nog iets over uw net aangeschafte citrusplant. Helaas worden nog steeds citrussen door de kwekers in Zuid-Europa opgepot in klei. Klei houdt veel water vast wat vaak leidt tot wortelrot. Voor verdere bijzonderheden zie onder aan het artikel over verpotten . Vooral Citrussen op eigen wortel zijn erg kwetsbaar voor wortelrot bij onvoldoende doorlatende grond en bij te veel water geven. Vooral in de winter wordt de pot vrij droog gehouden zonder de potgrond geheel uit te laten drogen, meestal is een keer per maand water geven voldoende, tot de planten weer groei vertonen. Gebruik een vochtigheidsmeter om te verifiëren of de plant al dan niet water nodig heeft. Citrus zal dan in het algemeen zijn blad behouden. Als bladhoudende kuipplant moet Citrus licht en vorstvrij -maar koel (4 – 10 °C)- overwinteren om bloemknoppen aan te maken. Calamondin is de enige soort die in onze huiskamer kan overwinteren en toch tot bloei kan komen. In de huiskamer heeft deze plant natuurlijk vaker water nodig. Citrus kan vanaf 2e helft mei tot medio oktober buiten staan. Dan is watergeven afhankelijk van de temperatuur (en regenval) en de samenstelling van de potgrond): bij 30 ° C om de dag; tot om de drie dagen bij (max.) temperaturen onder de 20 °C. Ook hierbij is het aan te bevelen om regelmatig uw indruk van de vochtigheid van de potgrond te controleren met een vochtigheidsmeter. Steek die een paar keer in wortelkluit. Pas als waarde aan de droge kant is (5 of kleiner) weer watergeven. Bemesten van april tot eind augustus. Hiervoor kan vloeibare kuipplantenmest of biologische mest gebruikt worden volgens de gebruiksaanwijzing. Ik gebruik zelf het navolgende regime: • in jan een zeer   kleine kalkgift tezamen met de andere kuip- en tuin-planten; • in feb en apr sporenelementen in de vorm van Hortrilon®, 1 gram/liter , normaal water geven; • in april juni en augustus ammoniumsulfaat (NH 4 ) 2 SO 4 • voorts indien nodig (a.d.h.v. de app, zie hieronder) bloedmeel, beendermeel, extra sporenelementen en ijzerchelaat (Fetrilon®). Als alternatief voor ammoniumsulfaat gebruikte ik vroeger het regime voor alle andere kuipplanten: • april DCM gazonmest (9-4-7 (2)), zwaar aan de stikstof met wat magnesium om de nieuwe groei te ondersteunen; • in juli DCM fruitmest (6-5-10), zwaar aan de kali, ter ondersteuning van de vruchtvorming en de weerstand van de plant. Vermeerderen door zaaien en stekken. Zaailingen zijn veelal onbetrouwbaar qua bloei en vruchtvorming. Daarom worden citrussen vaak geënt, veelal op bittersinaasappel (C. aurantium). Enten op Poncirus heeft echter de voorkeur omdat de plant dan veel minder gevoelig is voor wortelrot. Ook de Rough lemon (Citrus × jambhiri) wordt veel gebruikt als onderstam. De onderstammen zelf worden vermeerderd door zaaien. Door te enten geven planten ook eerder bloemen en vruchten. Normaliter duurt het 10 tot wel 20 jaar voordat zaailingen gaan bloeien. In 2017 hebben we een proef gedaan met enten van een oude reeds jaren bloeiende Poncirus trifoliata op tweejarige zaailingen van de zelfde boom. Zie hier het resultaat na 2 maanden: Geënt met de lipent (terzijde zetten onder een lip): links de ent met ontluikende bloem, rechts de geknikte stam van de onderstam Poncirus trifoliata op Poncirus trifoliata Sommige citrussen (waaronder de meeste onderstammen) geven soms zaden die in feite klonen zijn van de moederplant: Citrus x aurantium (bittersinaasappel), Citrus × aurantiifolia (Mexicaanse limoen), Citrus × insitorum (×Citroncirus webberii, Citranges), Citrus × jambhiri (‘Rough lemon’, ‘Rangpur’ limoen, ‘Otaheite’ limoen), Citrus × limettioides (Palestine lime , Indian sweet lime), Citrus × microcarpa (‘Calamondin’), Citrus × paradisi (Grapefruit, alleen de echte, sommige hybrides geven geen klonen), Citrus × sinensis (sinaasappel), Citrus trifoliata (Poncirus trifoliata, de wilde citroen), Fukushu kumquat (Fortunella obovata) en een aantal mandarijnen: Citrus amblycarpa ('Nasnaran' mandarijn), Citrus depressa ‘Shekwasha’ mandarijn, Citrus karna ‘Karna’, (‘Khatta’) , Citrus kinokuni (‘Kishu mandarijn’), Citrus lycopersicaeformis( ‘Kokni’ of ‘Monkey mandarijn’), Citrus macrophylla (‘Alemow’) , Citrus reshni (‘Cleopatra’ mandarijn), Citrus sunki (Citrus reticulata var. austera, zure mandarijn). Ook de mandarijnrassen: Dancy, Emperor, Empress, Fairchild, Kara, Kinnow, Mediterranean (Avana, Tardivo di Ciaculli), Murcott, Naartje, Nova (Clemenvilla), Ortanique, Ponkan, Sampson, Satsuma’s (Hashimoto, Okitsu, Clausellina, Owari), Willowleaf (Común) en de citroenrassen Fino (Primofiori), Verna (Berna), Eureka en Lisbon. Al deze soorten, hybrides en rassen kunnen dus soortecht vermeerderd worden d.m.v. zaaien! De overige soorten, hybriden en rassen geven nieuwe kruisingen, die meestal minder van kwaliteit zijn dan beide ouders.

Snoeien

Verwijder in het voorjaar alle dode delen. Kort twijgen zo nodig in en verwijder slecht geplaatste twijgen. Men kan er voor kiezen om een struikvorm op te kweken, maar meestal wordt gekozen voor een boomvorm. De boomvorm moet zo nodig opgekroond worden. Zie ook de artikelen over snoeien en snoeien van kuipplanten .

Bladverkleuring

De bodem of potgrond voor citrus moet iets aan de zure kant zijn, pH 6 tot 7, liefst tegen de 6, dat is ideaal. Vooral in de pot kunnen er problemen ontstaan door een teveel of een tekort aan bepaalde voedingselementen, zoals kali, magnesium, boor etc. Dit uit zich vaak in een verkleuring van het blad. Met deze app voor Android kunt u de oorzaak opsporen en het probleem oplossen. (Er is ook een Engelstalige versie ) Voor de installatie moet u via instellingen – beveiliging -onbekende bronnen aanvinken om installatie van onbekende bronnen mogelijk te maken en na installatie van de app onbekende bronnen weer ‘ontvinken’, meestal gebeurt dit laatste automatisch. Als u de app gebruikt, stel ik het op prijs als u uw ervaringen meldt: info@pari-daeza.nl. Met uw ervaringen kunnen we de app mogelijk verbeteren. De app is helaas niet langer te vinden in de Google Playstore. Photo via <a href="https://visualhunt.com/re/f2a752">Visual Hunt</a>

Voor oogsten en gebruik zie de

onderstaande soorten:

Citrus aurantifolia Limoen, lemmetje Citrus aurantium Bittersinaasappel, zure sinaasappel, pomerans Citrus australis Ronde Australische limoen Citrus australasica Vingerlimoen, kaviaarlimoen Citrus australasica var sanguinea Bloedvingerlimoen Citrus bergamia Bergamotsinaasappel Citrus garrawayae Mount White limoen Citrus glauca Australische woestijn limoen Citrus gracilis Kakadu limoen Citrus grandis Pomelo Citrus grandis × C. x paradisi Sweetie Citrus hystrix Djeroek poeroet, kafferlimoen Citrus inodora Russel River limoen Citrus japonica Kumquat Citrus limon Citroen Citrus maxima Pompelmoes Citrus maxima × C. × paradisi Pomelo Citrus medica Sukadeboom, Boeddha’s hand, cederappel, cedercitroen of muskuscitroen Citrus myrtifolia Chinotto sinaasappel Citrus reticulata Mandarijn, tangerine Citrus reticulata × C. x paradisi Ugli (=Tangelo soort) Citrus sinensis Sinaasappel Citrus × Citrofortunella microcarpa Calamondin Citrus × Citrofortunella mitis Calamondin Citrus × junos Yuzu Citrus × microcarpa Calamondin Citrus × mitis Calamondin Citrus × paradisi Grapefruit Citrus × tangelo Tangelo (Minneola, Orlando, Ugli) Fortunella margarita Kumquat Citrus warburgiana Nieuw Guinea wilde limoen Citrus wintersii Brown River vingerlimoen Poncirus trifoliata Driebladige wilde citroen