Fruit: Citrus

© Pari-daeza Het   geslacht   Citrus   is   reeds   duizenden   Jaren   in   cultuur.   Binnen de   oorspronkelijke   soorten   zijn   inmiddels   vele   rassen   ontstaan   en tussen   de   soorten   vele   kruisingen.   Sommige   recent,   andere   lang geleden   en   al   dan   niet   natuurlijk.   Er   zijn   dan   ook   uiteenlopende indelingen   te   maken.   Wij   gebruiken   er   hier   één   die   vooral   is   in gegeven   door   de   namen   waaronder   de   vruchten   te   koop   worden aangeboden.    Voorts    zijn    er    2    soorten    die    geen    Citrus    zijn    van naam,   maar   vaak   wel   tot   de   “familie”   worden   gerekend:   Poncirus en    Fortunella.    Volgens    de    allernieuwste    inzichten    worden    deze inmiddels ook tot het geslacht Citrus gerekend.  

Opkweken

M.u.v.   Poncirus   worden   alle   leden   van   de   Citrus-“familie”   bij ons   opgekweekt   als   kuipplant.   Er   moet   worden   gekozen   voor   een goed   doorlatende   grond,   bijv.   60   %   potgrond   gemengd   met   30   % grof   metselzand   en   10   %   leem   of   (niet   te   vette)   rivierklei.   Zelf gebruik     ik     een     mengsel     van     potgrond,     bomenzand,     perliet, lavakorrels    en    klei    in    een    verhouding    4:4:2:2:1.        Gebruik    geen kokospotgronf,   die   houdt   juist   veel   vocht   vast!   Kleine   Citrussen worden   ieder   jaar   verpot,   grote   om   de   maximaal   5   jaar.   Bij   de   grote planten    wordt    dan    de    kluit    verkleint    en    ca.    1/3    van    de    fijne wortelmassa    verwijderd.    De    beste    tijd    is    november    tot    medio januari,   omdat   dan   de   groei   stil   staat.   In   de   jaren   dat   niet   wordt verpot   kan   de   bovenste   laag   potgrond   worden   vervangen   door met    compost    verrijkte    potgrond.    Zie    ook    de    het    artikel    over verpotten . Tot   slot   nog   iets   over   uw   net   aangeschafte   citrusplant.   Helaas worden    nog    steeds    citrussen    door    de    kwekers    in    Zuid-Europa opgepot    in    klei.    Klei    houdt    veel    water    vast    wat    vaak    leidt    tot wortelrot.   Voor   verdere   bijzonderheden   zie   onder   aan   het   artikel over verpotten . Vooral    Citrussen    op    eigen    wortel    zijn    erg    kwetsbaar    voor wortelrot   bij   onvoldoende   doorlatende   grond   en   bij   te   veel   water geven.    Vooral    in    de    winter    wordt    de    pot    vrij    droog    gehouden zonder   de   potgrond   geheel   uit   te   laten   drogen,   meestal   is   een   keer per    maand    water    geven    voldoende,    tot    de    planten    weer    groei vertonen.   Gebruik   een   vochtigheidsmeter   om   te   verifiëren   of   de plant   al   dan   niet   water   nodig   heeft.   Citrus   zal   dan   in   het   algemeen zijn   blad   behouden. Als   bladhoudende   kuipplant   moet   Citrus   licht en     vorstvrij     -maar     koel     (4     –     10     °C)-     overwinteren     om bloemknoppen   aan   te   maken.   Calamondin   is   de   enige   soort   die   in onze   huiskamer   kan   overwinteren   en   toch   tot   bloei   kan   komen.   In de   huiskamer   heeft   deze   plant   natuurlijk   vaker   water   nodig.   Citrus kan   vanaf   2e   helft   mei   tot   medio   oktober   buiten   staan.   Dan   is watergeven   afhankelijk   van   de   temperatuur   (en   regenval)   en   de samenstelling   van   de   potgrond):   bij   30   °   C   om   de   dag;   tot   om   de drie   dagen   bij   (max.)   temperaturen   onder   de   20   °C.   Ook   hierbij   is het   aan   te   bevelen   om   regelmatig   uw   indruk   van   de   vochtigheid van   de   potgrond   te   controleren   met   een   vochtigheidsmeter.   Steek die   een   paar   keer   in   wortelkluit.   Pas   als   waarde   aan   de   droge   kant is (5 of kleiner) weer watergeven. Bemesten    van   april   tot   eind   augustus.   Hiervoor   kan   vloeibare kuipplantenmest   of   biologische   mest   gebruikt   worden   volgens   de gebruiksaanwijzing.  Ik gebruik zelf het navolgende regime: • in   jan   een   zeer   kleine    kalkgift   tezamen   met   de   andere   kuip- en tuin-planten; • in   feb   en   apr   sporenelementen   in   de   vorm   van   Hortrilon®,   1 gram/liter , normaal water geven; • in april juni en augustus ammoniumsulfaat (NH ₄ ) ₂ SO ₄ • voorts     indien     nodig     (a.d.h.v.     de     app,     zie     hieronder) bloedmeel,    beendermeel,    extra    sporenelementen    en    ijzerchelaat (Fetrilon®). Als    alternatief    voor    ammoniumsulfaat    gebruikte    ik    vroeger    het regime voor alle andere kuipplanten: • april   DCM   gazonmest   (9-4-7   (2)),   zwaar   aan   de   stikstof   met wat magnesium om de nieuwe groei te ondersteunen; • in    juli    DCM    fruitmest    (6-5-10),    zwaar    aan    de    kali,    ter ondersteuning    van    de    vruchtvorming    en    de    weerstand    van    de plant. Vermeerderen     door    zaaien    en    stekken.    Zaailingen    zijn    veelal onbetrouwbaar    qua    bloei    en    vruchtvorming.    Daarom    worden citrussen   vaak   geënt,   veelal   op   bittersinaasappel   (C.   aurantium).     Enten   op   Poncirus   heeft   echter   de   voorkeur   omdat   de   plant   dan veel   minder   gevoelig   is      voor   wortelrot.   Ook   de   Rough   lemon (Citrus    ×        jambhiri)    wordt    veel    gebruikt    als    onderstam.    De onderstammen    zelf    worden    vermeerderd    door    zaaien.    Door    te enten   geven   planten   ook   eerder   bloemen   en   vruchten.   Normaliter duurt   het   10   tot   wel   20   jaar   voordat   zaailingen   gaan   bloeien.   In 2017   hebben   we   een   proef   gedaan   met   enten   van   een   oude   reeds jaren   bloeiende   Poncirus   trifoliata   op   tweejarige   zaailingen   van   de zelfde boom. Zie hier het resultaat na 2 maanden: Geënt met de lipent (terzijde zetten onder een lip): links de ent met ontluikende bloem, rechts de geknikte stam van de onderstam Poncirus trifoliata op Poncirus trifoliata Sommige     citrussen      (waaronder     de     meeste     onderstammen) geven   soms   zaden   die   in   feite   klonen   zijn   van   de   moederplant: Citrus    x    aurantium    (bittersinaasappel),    Citrus    ×    aurantiifolia (Mexicaanse   limoen),      Citrus   ×   insitorum   (×Citroncirus   webberii, Citranges),   Citrus   ×   jambhiri   (‘Rough   lemon’,   ‘Rangpur’   limoen, ‘Otaheite’   limoen),   Citrus   ×   limettioides   (Palestine   lime   ,   Indian sweet   lime),   Citrus   ×   microcarpa   (‘Calamondin’),   Citrus   ×   paradisi     (Grapefruit,     alleen     de     echte,     sommige     hybrides     geven     geen klonen),   Citrus   ×   sinensis   (sinaasappel),   Citrus   trifoliata   (Poncirus trifoliata,     de     wilde     citroen),     Fukushu     kumquat     (Fortunella obovata)          en     een     aantal     mandarijnen:     Citrus     amblycarpa ('Nasnaran'   mandarijn),   Citrus   depressa   ‘Shekwasha’   mandarijn, Citrus     karna     ‘Karna’,     (‘Khatta’)     ,     Citrus     kinokuni     (‘Kishu mandarijn’),     Citrus     lycopersicaeformis(     ‘Kokni’     of     ‘Monkey mandarijn’),     Citrus     macrophylla     (‘Alemow’)     ,     Citrus     reshni (‘Cleopatra’     mandarijn),     Citrus     sunki     (Citrus     reticulata     var. austera,     zure     mandarijn).     Ook     de     mandarijnrassen:     Dancy, Emperor,     Empress,     Fairchild,     Kara,     Kinnow,     Mediterranean (Avana,   Tardivo   di   Ciaculli),   Murcott,   Naartje,   Nova   (Clemenvilla), Ortanique,     Ponkan,     Sampson,     Satsuma’s     (Hashimoto,     Okitsu, Clausellina,   Owari),   Willowleaf   (Común)   en   de   citroenrassen   Fino (Primofiori),   Verna   (Berna),   Eureka   en   Lisbon.   Al   deze   soorten, hybrides    en    rassen    kunnen    dus    soortecht    vermeerderd    worden d.m.v.    zaaien!    De    overige    soorten,    hybriden    en    rassen    geven nieuwe    kruisingen,    die    meestal    minder    van    kwaliteit    zijn    dan beide ouders.          

Snoeien

Verwijder   in   het   voorjaar   alle   dode   delen.   Kort   twijgen   zo   nodig in   en   verwijder   slecht   geplaatste   twijgen.   Men   kan   er   voor   kiezen om   een   struikvorm   op   te   kweken,   maar   meestal   wordt   gekozen voor   een   boomvorm.   De   boomvorm   moet   zo   nodig   opgekroond worden.    Zie    ook    de    artikelen    over    snoeien     en    snoeien    van kuipplanten .

Bladverkleuring

De   bodem   of   potgrond   voor   citrus   moet   iets   aan   de   zure   kant   zijn, pH   6   tot   7,   liefst   tegen   de   6,   dat   is   ideaal.   Vooral   in   de   pot   kunnen er   problemen   ontstaan   door   een   teveel   of   een   tekort   aan   bepaalde     voedingselementen,   zoals   kali,   magnesium,   boor   etc.   Dit   uit   zich vaak   in   een   verkleuring   van   het   blad.   Met   deze   app   voor   Android   kunt   u   de   oorzaak   opsporen   en   het   probleem   oplossen.   (Er   is   ook een   Engelstalige   versie )   Voor   de   installatie   moet   u      via   instellingen –    beveiliging    -onbekende    bronnen     aanvinken    om    installatie    van onbekende   bronnen   mogelijk   te   maken   en   na   installatie   van   de   app onbekende    bronnen     weer    ‘ontvinken’,    meestal    gebeurt    dit    laatste automatisch.      Als   u   de   app   gebruikt,   stel   ik   het   op   prijs   als   u   uw ervaringen   meldt:   info@pari-daeza.nl.   Met   uw   ervaringen   kunnen we   de   app   mogelijk   verbeteren.   De   app   is   helaas   niet   langer   te vinden in de Google Playstore.  Photo via <a href="https://visualhunt.com/re/f2a752">Visual Hunt</a>

Voor oogsten en gebruik zie de

onderstaande soorten:

Citrus aurantifolia                           Limoen, lemmetje Citrus aurantium                            Bittersinaasappel,                zure sinaasappel, pomerans Citrus australis Ronde Australische limoen Citrus australasica Vingerlimoen, kaviaarlimoen Citrus australasica var sanguinea Bloedvingerlimoen Citrus bergamia                               Bergamotsinaasappel Citrus garrawayae Mount White limoen Citrus glauca Australische woestijn limoen Citrus gracilis Kakadu limoen Citrus grandis                                  Pomelo Citrus grandis  × C. x paradisi          Sweetie Citrus hystrix                                  Djeroek poeroet, kafferlimoen Citrus inodora Russel River limoen Citrus japonica                               Kumquat Citrus limon                                    Citroen Citrus maxima                           Pompelmoes Citrus maxima × C. × paradisi   Pomelo Citrus medica                                 Sukadeboom,             Boeddha’s hand, cederappel, cedercitroen of muskuscitroen Citrus myrtifolia                             Chinotto sinaasappel Citrus reticulata                              Mandarijn, tangerine Citrus reticulata × C. x paradisi     Ugli (=Tangelo soort) Citrus sinensis                                Sinaasappel Citrus × Citrofortunella microcarpa   Calamondin Citrus × Citrofortunella mitis            Calamondin Citrus × junos                                Yuzu Citrus × microcarpa                        Calamondin Citrus × mitis                                Calamondin Citrus × paradisi                            Grapefruit Citrus × tangelo                            Tangelo    (Minneola,    Orlando, Ugli) Fortunella margarita                        Kumquat Citrus warburgiana Nieuw Guinea wilde limoen Citrus wintersii Brown River vingerlimoen Poncirus trifoliata                            Driebladige wilde citroen